Hestasion şəkərli diabet (HŞD) – əvvəllər diabeti olmayan qadında hamiləlik zamanı ilk dəfə əmələ gəlmiş və ya aşkar olunmuş diabetin bir növüdür. Bəzi qadınlarda hestasion şəkərli diabet gələcək hamiləliklərdə də müşahidə oluna bilər. Diabet, adətən, hamiləliyin ortasında, 24-28-ci həftələr arasında müayinə zamanı aşkarlanır. Bir çox hallarda HŞD sağlam qida və müntəzəm idman məşğələləri ilə idarə oluna bilər. Bəzən isə hestasion şəkərli diabetin insulinlə müalicə olunması tələb olunur.
Hansı qadınlarda hestasion şəkərli diabet riski yüksəkdir?
Əvvəlki hamiləlikdə hestasion şəkərli diabet müşahidə olunub
Əvvəlki hamiləlikdə körpənin çəkisi 4 kiloqramdan çox olub
Ana artıq çəki və ya piylənmədən əziyyət çəkir (BKİ, bədən kütlə indeksi >25 kq/kv.sm-dən çoxdur)
Ailə üzvlərində şəkərli diabet var
İİV-ə qarşı müalicə alıb və ya alır (İİV-ə qarşı bəzi müalicə növləri qanda şəkərin səviyyəsini artıra bilər)
Hestasion şəkərli diabetdən əziyyət çəkən anaların qanında şəkərin səviyyəsi düzgün tənzimlənmədikdə ananın və dölün sağlamlığında aşağıdakı ciddi problemlər yarana bilər:
2-ci tip şəkərli diabetin inkişaf riski artır.
Doğuş zamanı körpənin çəkisinin artıq olması ehtimalı yüksək olur və bu, hamiləliyin son aylarında qadında narahatlıq yarada bilər.
Dölün çəkisi yüksək olduqda doğuşun qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı ilə aparılması tələb oluna bilər. Belə halda qadının orqanizminin bərpası üçün daha uzun müddət tələb olunur. Çəkisi çox böyük (>4 kq) olan dölün təbii yolla doğuşu zamanı isə ananın reproduktiv orqanlarının zədələnməsi riski artmış olur.
Yüksək qan təzyiqi riski artır. Belə ki, hestasion şəkərli diabeti olan hamilələrdə qan təzyiqinin yüksəlməsi daha çox müşahidə edilir.Əgər hamilədə yüksək qan təzyiqi sidikdə zülal və əl-ayaq barmaqlarında keçməyən şişlərlə müşayiət olunursa, bu preeklampsiyanın əlamətləri ola bilər. Preeklampsiya vaxtından əvvəl doğuş, anada tutmalar və ya beyinə qansızma (insult) kimi ağır fəsadlarla nəticələnə bilər. Preeklampsiya vəziyyəti ciddi həkim nəzarətini və hamilə qadının daha yaxından intensiv tibbi qayğı ilə əhatə olunmasını tələb edir.
• Doğuş zamanı iri uşağın zədələnməsi riski daha yüksəkdir.
• Doğuşdan sonra yenidoğulmuşun qanında şəkərin səviyyəsi çox tez müddətdə aşağı düşə bilər (hipoqlikemiya) və ağır fəsadlar yarana bilər. Uşağın erkən əmizdirilməsi hipoqlikemiyanın müalicəsi hesab olunur və fəsadların qarşısını alır.
1. Müntəzəm həkim nəzarəti
Hestasion şəkərli diabeti olan hamilələr mama-ginekoloqun və eyni vaxtda endokrinoloqun nəzarətində olmalıdırlar. Qəbula təyin edilən vaxtdan əlavə olaraq hansısa bir narahatlıq və ya əlamətlər olduqda da müraciət etmək vacibdir.
2. Sağlam qidaların qəbulu
Diabeti olan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş sağlam qidalar qəbul edilməlidir. Dietoloq qida qəbulunun düzgün planlaşdırılmasına köməklik edə bilər. Həmçinin, dietoloq qanda şəkərin səviyyəsinə nəzarət etmə qaydalarını hamiləyəöyrədə bilər.
3. Müntəzəm idman məşqləri
İdman qanda şəkərin tənzimlənməsinin daha bir yoludur və qida qəbulunu tarazlaşdırmağa kömək edir. Həkim müayinəsindən keçdikdən sonra hamiləlik zamanı və doğuşdan sonra da mütəmadi idman edilməlidir. Ən azı həftənin beş günü gündə 30 dəqiqəərzində mülayim intensivliklə fiziki hərəkətlər edilməlidir. Bu, cəld piyada gəzinti, üzgüçülük və ya uşaqlarla fəal oyunlar ola bilər.
4. Qanda şəkərin səviyyəsinin tez-tez yoxlanılması
Hamiləlik zamanı orqanizmdə baş verən dəyişikliklər onun enerjiyə tələbatını artırır və bu səbəbdən qanda şəkərin səviyyəsi tez-tez dəyişə bilər. Bu səbəbdən hestasion şəkərli diabeti olan qadınlar qanda şəkərin səviyyəsini evdə qlyukometrlə gündə 1-2 dəfə ölçməlidirlər.
30 dəqiqəərzində mülayim intensivliklə fiziki hərəkətlər edilməlidir. Bu, cəld piyada gəzinti, üzgüçülük və ya uşaqlarla fəal oyunlar ola bilər.
5. Ehtiyac yarandıqda, insulindən istifadə
Bəzən hestasion şəkərli diabeti olan qadınlar insulin qəbul etməli olurlar. Əgər qanda şəkərin səviyyəsini tənzimləmək üçün həkim insulin təyin edirsə, onu təyin olunduğu kimi istifadə etmək lazımdır. İnsulinin qəbulu zamanı qanda şəkərin səviyyəsi gündəən azı 2 dəfə ölçülməli və göstəricilər əsasında insulinin dozası tənzimlənməlidir. İnsulindən istifadə edən hamilə qadınların endokrinoloqun davamlı nəzarətində olması xüsusilə tövsiyə edilir.
6. Doğuşdan sonra qanda şəkərin səviyyəsinin yoxlanılması
Körpə doğulduqdan sonra 6-12 həftə müddətində və növbəti 3 il ərzində ildə 1 dəfə qadının qanında şəkərin səviyyəsi yoxlanılmalıdır.
Əksər hallarda hestasion şəkərli diabet doğuşdan sonra tezliklə keçir. Keçmədiyi halda o, 2-ci tip şəkərli diabet adlanır. Lakin doğuşdan sonra hestasion şəkərli diabet keçsə də belə, qadınların yarısında sonralar 2-ci tip şəkərli diabet inkişaf edir. Bunun qarşısını almaq və ya inkişafını yavaşıtmaq üçün idmanın və sağlam qidalanmanın hamiləlikdən sonra da davam etdirilməsi vacibdir. Həmçinin, doğuşdan sonrakı 3 il ərzində hestasion şəkərli diabeti olmuş hər bir qadın öz qanında şəkərin müntəzəm yoxlanılmasını həkiminə xatırlatmalıdır. Bununla yanaşı qadın mütəmadi olaraq evdə qlyukometrlə qanda şəkərini yoxlamağa çalışmalı və yüksək göstəricilər olduqda, bu haqda dərhal həkiminə məlumat verməlidir.
Endokrinoloq Dr. Günel Rəcəbova endokrinoloji xəstəliklərin müasir üsullarla müayinə və müalicəsini həyata keçirir.