Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
Bədənin qidalanma mənbəyi olan şəkərin balanslaşdırılmasında mühüm hormonların başında insulin gəlir. Şəkər xəstəliyi, yəni diabet, bu hormondakı pozulmalara bağlı olaraq görünür.
Adətən böyüklərin xəstəliyi kimi bilinməsinə baxmayaraq son dövrlərdə, mövzu ilə əlaqədar məlumatlılığın da artması ilə, uşaqlarda da aşkar edilə bilir.
Diabet; Tip 1 və Tip 2 olaraq ikiyə ayrılır. Əvvəllər “insulindən asılı diabet” adlandırılan Tip 1 diabet xəstəliyində qan dövranındakı şəkərin toxumalara girişini təmin edən insulin hormonunun istehsal edildiyi mədəaltı vəzin hüceyrələrində zədələnmə mövcud olur.
Tip 2 diabet isə, toxumaların insulin hormonuna qarşı həssaslığını itirməsi, bu səbəbdən qan dövranındakı şəkərin toxumalara girə bilməməsi nəticəsində yaranır.
Uşaqlarda görünən şəkər xəstəliyinə nəyin səbəb olduğu tam olaraq bilinmir. Ailədə diabet xəstəsi olan fərdlər varsa belə, uşaqlar diabetə meyilli ola bilər. Lakin bu genetik miras hər uşaqda diabetə yol açmır.
Mədəaltı vəzin insulin istehsal etməyə kömək edən hüceyrələrində immun sistemdən qaynaqlanan problemlərin yaranması ilə meydana gələn zədələnmə səbəbiylə tip 1 diabet ortaya çıxa bilir.
Tip 2 diabet isə daha çox yetkinlik çağında görünməsinə baxmayaraq, nadir hallarda uşaqlarda da ortaya çıxa bilir. Tip 2 diabetə meyilli olan uşaqlarda xüsusilə həddindən artıq kökəlmə (piylənmə) və yetərsiz fiziki aktivlik diabet xəstəliyinin ortaya çıxmasına səbəb ola bilir.
İnsulin hormonunun daxil olduğu proseslərdəki pozulmadan qaynaqlanan diabet, uşaqlarda bir sıra əlamətlərlə ortaya çıxır.
Bunlardan bəziləri:
Bunlarla yanaşı, müalicə edilməyən və ya müalicəsi axsayan diabetli uşaqlarda diabetik ketoasidoz adlanan, qan şəkərinin həddindən artıq yüksəlməsindən qaynaqlanan bir tablonun yaradacağı əlamətlərə də rast gəlmək mümkündür:
Diabetik ketoasidoz tablosunun əlamətləri ortaya çıxdığı təqdirdə bir endokrinoloq həkimə müraciət edilməlidir.
Diabet asanlıqla təyin edilə bilən bir xəstəlik deyil. Adətən ailələr uşaqlarında diabet xəstəliyindən şübhələnmədikləri üçün fərqli sağlamlıq problemləri ilə həkimə müraciət edirlər.
Aparılan testlər nəticəsində uşağın toxluq qan şəkəri 200, aclıq qan şəkəri də 126 milliqramın üzərində çıxırsa, HbA1c testi (hemoqlobin A1c testi; son üç aylıq dövrdə orta qan şəkəri səviyyəsinin müəyyən edilməsini təmin edən bir test) səviyyəsi 6,5%-in üzərindədirsə, həkim digər əlamətləri də nəzərə alaraq uşağa diabet diaqnozu qoya bilər. Bu testlər bəzən birdən çox dəfə təkrarlana bilər.
Əgər həkimin istədiyi testlər diaqnoz qoymaq üçün kifayət deyilsə, o zaman şəkər yükləmə testi adlanan bir test aparılır. Bu test, uşağa xüsusi hazırlanmış bir maye içirilərək həyata keçirilir. Maye qəbulundan 2 saat sonra ölçülər yenidən aparılaraq uşağa dəqiq bir diaqnoz qoyula bilər.
Dünyada bir çox ölkə uşaqlarında görünən diabet, son zamanlarda ölkəmizdə də ən çox görünən uşaq xəstəliklərinin başında gəlir.
Uşaqlarda inkişaf edən şəkər xəstəliyi sağaldıla bilən bir xəstəlik deyil. Bu səbəbdən uşağın ömür boyu diqqət etməsi və xəstəliklə əlaqədar tədbirlər alması lazımdır.
Adətən Tip 1 diabetə sahib olan uşaqlar üçün insulin müalicəsi nəzərdə tutulur. Lakin, bununla yanaşı, həkim tərəfindən uyğun görülən bir dərman müalicəsinə də başlanıla bilər. Müalicə ilə birlikdə uşağın həyat standartlarına da paralel olaraq qidalanma dəyişikliyi və müntəzəm idman məşqləri tövsiyə olunur.
Yenə də, Tip 2 diabet müalicəsi də Tip 1-in müalicəsi ilə eyni metodları izləyə bilər. Uşağın insulin müqavimətini nəzarət altına ala bilmək üçün qidalanma rejiminin dəyişdirilməsi və müntəzəm idman məşqləri tövsiyə edilir.
Xüsusilə insulin istifadə edən xəstələr olmaqla diabet xəstələrinin həkimlərin tövsiyə edəcəyi şəkildə və tezlikdə ev şəraitində qan şəkəri nəzarəti aparmaları və müəyyən dövri fasilələrlə müayinəyə gəlmələri də xəstəliyin nəzarət altına alınmasında olduqca vacibdir.
Dövri izləmələr diabet xəstələrində, cəmiyyətin geri qalanına görə tez-tez görünən böyrək və göz xəstəlikləri üçün rutin yoxlamaların aparılması baxımından da böyük əhəmiyyət daşıyır.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
Endokrinoloq həkim Dr. Günel Rəcəbova endokrinoloji xəstəliklərin müasir üsullarla müayinə və müalicəsini həyata keçirir.