Diabetik neyropatiya, şəkərli diabetin sinir sistemi üzərində yaratdığı zərərə verilən addır. Qan şəkərinin səviyyəsi uzun müddət yüksək gedişdə, sinir hüceyrələrində və bu hüceyrələri qidalandıran kapillyar damarlarda struktural dəyişikliklər baş verir.
Beləliklə sinir ötürmə sürəti və keyfiyyəti azalır, hətta bəzi hallarda sinirlərin funksiyası qismən və ya tamamilə pozula bilər. Bu zərər, tək bir bölgə ilə məhdudlaşmayıb bədənin müxtəlif bölgələrini də təsir edə bilər.
Uzunmüddətli yüksək qan şəkəri, kiçik qan damarlarını məhv edərək sinirlərin kifayət qədər oksigen və qida ala bilməməsinə səbəb olur.
Bu vəziyyət də sinir uclarında geri dönüşü çətin olan zərərlər yaradır. Bəzi xəstələrdə yalnız ayaqlarda aydınlaşan his itkisi və ya ağrı ön planda olarkən, bəzi xəstələrdə avtonom sinir sistemində ortaya çıxan problemlər həzm çətinliyi, sidik qaçırma və ya ürək ritmi pozğunluqları şəklində özünü göstərə bilər.
Diabetik neyropatiya başlanğıcda aydın olmayan şəkildə irəliləyə bilər. Çünki yüngül qarışqa hissi və ya çox dəqiq olmayan uyuşma hissi, gündəlik təlaş içində fərq edilməyə bilər.
Şəxs, soyuq havalarda ayaqlarında üşümə hiss etdikdə, bunu diabet neyropatiyası ilə əlaqələndirməyə bilər.
Lakin zamanla əlamətlər aydınlaşdıqca vəziyyət daha aydın hala gəlir və ağrı və ya yanma hissi şəxsi narahat etməyə başlayır.
Diabet neyropatiyasının ən əsas səbəbi, uzun müddət boyunca nəzarətsiz gedən qan şəkəri səviyyələridir. Yüksək qan şəkəri, xüsusilə kiçik qan damarlarını (kapillyar damarlar) hədəf alaraq bu damarların elastikliyini və bütövlüyünü pozur.
Nəticədə sinir hüceyrələrinə kifayət qədər oksigen və qida getmir və sinirlər zərər görməyə başlayır. Bu prosesdə, bəzən genetik meyillik kimi şəxsi amillər də rol oynayır.
Diabet neyropatiyası risk amilləri bunlardır:
Diabet neyropatiyası əlamətləri şəxsdən şəxsə dəyişməklə yanaşı, əsasən əl və ayaqlarda hiss edilən qeyri-adi hislərlə ön çıxır.
Qarışqa hissi, uyuşma, yanma ya da iynələnmə hissi ən çox rast gəlinən əlamətlərdir. Bu hislər adətən ayaq barmaqlarından başlayaraq yuxarı istiqamətə çıxa bilər.
Bəzi hallarda, yüngül toxunuşlar belə həddindən artıq narahat edici ağrıya çevrilə bilər.
Diabet neyropatiyasında əlamətlər belə şəkildədir:
Bunlardan başqa, diabetik neyropatiya əlamətləri arasında ayaqlarda yara sağalmasının ləngiməsi və ya ayaq şəklində deformasiyalar (çəkic barmaq kimi) də var.
Çünki sinir zərəri, ayaqdakı kiçik travmaları və təzyiq dəyişikliklərini algılamağı çətinləşdirir.
Beləliklə xəstələr uzun müddət yanlış basma və ya sürtünmə kimi vəziyyətlərin fərqinə varmadan yaranı böyüdə bilərlər.
Diabetik neyropatiya səbəbindən yaranmış sinir ucu zədələnməsi müxtəlif müalicə üsulları ilə nəzarət altına alına bilər. Ən vacibi qan şəkərinin nəzarətini təmin etməkdir.
Yüksək qan şəkəri sinir zədələnməsini irəlilədə bilər. Bu səbəbdən diabet müalicəsində müntəzəm dərman istifadəsi və pəhriz tövsiyyələri tətbiq olunur.
Fizik müalicə və məşqlər əzələləri gücləndirməyə kömək edə bilər.
Elektromioqrafiya ilə sinir funksiyaları izlənir və müalicə strategiyası buna görə müəyyən edilir. Diabetik neyropatiya səbəbindən ortaya çıxan karpal tunel sindromu kimi spesifik problemlər cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.
Sinir ağrısının müalicəsində adətən dərmanlar, inyeksiyalar və elektrik stimulları istifadə olunur. Lakin bu üsullar yalnız müvəqqəti rahatlaşdırma təmin edir və ağrının altında yatan səbəbi müalicə etmir. Daimi həll üçün sinir sıxılmasına səbəb olan təzyiqin gevşətmə əməliyyatı ilə aradan qaldırılması lazımdır.
Diabetik neyropatiyaya bağlı ağrı və zədələrin idarə edilməsində inyeksiya müalicələri tez-tez üstünlük verilir. Bu mövzuda daha çox məlumata Hialuronik Turşu İnyeksiyası başlıqlı yazımızdan çata bilərsiniz.
Diabet neyropatiyası prosesində fizioterapiya, ağrını yüngülləşdirmək, əzələ gücünü qorumaq və hərəkət qabiliyyətini artırmaq baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
Xüsusilə ayaqlarda hiss edilən yanma və uyuşma hisləri, xəstələrin gündəlik həyat fəaliyyətlərini məhdudlaşdıra bilər.
Fizioterapiya mütəxəssisləri, şəxsə xüsusi məşq proqramları və elektroterapiya kimi üsullar istifadə edərək, sinir zərərinin gətirdiyi mənfi təsirləri yüngülləşdirməyi hədəfləyirlər.
Diabet neyropatiyası üçün istifadə edilən bəzi fizioterapiya üsulları bunlardır:
Diabet neyropatiyasında sinir zərəri müəyyən nöqtəyə qədər qismən geriyə çevrilə bilər və ya ən azı irəliləməsi ləngədilə bilər. Xüsusilə erkən diaqnoz qoyulmuşsa və qan şəkəri nəzarəti təmin edilərək uyğun tedavilərə başlanmışsa, ağrı və uyuşma kimi şikayətlərdə əhəmiyyətli ölçüdə azalma görülə bilər. Lakin irəli səviyyədəki sinir zərərinin tamamilə düzəlməsi həmişə mümkün olmaya bilər.
Diabet neyropatiyası ağrı tedavisi adətən birdən çox yanaşmanın birləşməsindən ibarətdir. Ağrı kəsici dərmanlar və sinir həssaslığını azaldan xüsusi dərmanlar ilk ağla gələn üsullardır.
Bundan əlavə fiziki tedavi, masaj, isti-soyuq tətbiqləri və elektroterapiya ağrını yüngülləşdirməkdə təsirli ola bilər. Antioksidant əlavələr və ya B vitamini əlavələri də bəzi xəstələrdə faydalı nəticələr verir. Həmçinin stresi azaltmaq, mütəmadi məşq etmək və sağlam qidalanmaq, ümumi ağrı idarəsində mühüm rol oynayır.
Diabet neyropatiyasının tamamilə ortadan qalxması həmişə mümkün deyil, çünki sinir zərərinin geri dönüşümü çox vaxt qismidir. Ancaq mütəmadi nəzarət, uyğun müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə əlamətlərin ciddi dərəcədə azalması və xəstənin həyat keyfiyyətinin yüksəlməsi təmin edilə bilər. Yaxşı qan şəkəri idarəsi, neyropatiyanın irəliləməsini böyük ölçüdə ləngədir və ya dayandırır.
Diabet neyropatiyası diaqnoz və müalicə prosesində ən çox daxili xəstəliklər (daxiliyyə) və endokrinoloq həkim rol oynayır.
Sinir ötürmə testləri və ya EMG kimi irəli müayinələrin aparılması lazım gəldikdə nevroloq həkim işə qoşula bilər.
Həmçinin, əlamətlərin şiddətinə görə fizioterapiya mütəxəssisləri və ortopediya həkimləri də prosesdə yer ala bilərlər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
Endokrinoloq həkim Dr. Günel Rəcəbova endokrinoloji xəstəliklərin müasir üsullarla müayinə və müalicəsini həyata keçirir.